परब्रह्म श्रीराम: अंतिम सत्याची ओळख

हिंदू धर्मग्रंथांनुसार श्रीराम हे केवळ एक ऐतिहासिक व्यक्तिमत्त्व किंवा विष्णूचा अवतार नसून, ते साक्षात परब्रह्म, म्हणजेच निर्गुण, निराकार, आणि समस्त सृष्टीचे मूळ आधार आहेत. वेद, उपनिषदे आणि पुराणे त्यांच्या या सर्वोच्च स्वरूपाची ग्वाही देतात. श्रीरामपूर्वतापनीय उपनिषदात म्हटले आहे की, "रमन्ते योगिनोऽनन्ते नित्यानन्दे चिदात्मनि । इति रामपदेनासौ परंब्रह्माभिधियते ॥" याचा अर्थ, ज्या अनंत, नित्यानंद आणि चिन्मय परमात्मतत्त्वात योगी रमण करतात, तेच 'राम' या नावाने परब्रह्म म्हणून ओळखले जाते.3 हे स्पष्टपणे दर्शवते की श्रीराम हेच सर्वोच्च, अंतिम सत्य आहेत.

'राम नाम' ची सर्वोच्चता अनेक धर्मग्रंथांमध्ये स्पष्ट केली आहे. 'राम नाम' हेच परमब्रह्म आहे आणि ते वेदांचे प्राण मानले जाते. दशरथाच्या घरी जन्मलेले राम आणि निर्गुण, निराकार रूपात सर्वत्र रमलेले परमात्मा हे दोन्ही एकच आहेत, आणि या दोघांपेक्षाही 'नाम' मोठे आहे.8 विश्वाचे धारण, पालन आणि फळप्राप्ती हे सर्व नामाद्वारेच होते.9 हे दर्शवते की राम नाम हे केवळ सगुण रूपाचे नाही, तर निर्गुण परब्रह्माचेही प्रतीक आहे. संत कबीरांच्या प्रसिद्ध वाणीतून श्रीरामाच्या विविध स्वरूपांचे वर्णन मिळते: "एक राम दशरथ का बेटा, एक राम घट-घट में बैठा। एक राम का सकल पसारा, एक राम दुनिया से न्यारा।।" हे श्रीरामाच्या सगुण, निर्गुण, सर्वव्यापी आणि परब्रह्म स्वरूपाचे स्पष्टीकरण देते.10

श्रीरामाची सर्वशक्तिमानता त्यांच्या विश्वनिर्मिक शक्ती आणि नियंत्रणाचे द्योतक आहे. त्यांच्या भुवयांच्या किंचित हालचालीने सृष्टीत प्रलय होऊ शकते, असे धर्मग्रंथांमध्ये सांगितले आहे.11 रामोपनिषदातील श्लोक "'राम एव परं ब्रह्म, राम एव परं तप। राम एव परं तत्त्वं। श्रीरामो ब्रह्मतारकम्। '" हे दृढ करतो की राम हेच परब्रह्म आहेत आणि तेच तारक आहेत.12 'मनोपदेश' ग्रंथातील पहिल्या श्लोकात गणेश हे 'निर्गुणाचे मूळ रूप' असले तरी, श्रीरामाच्या 'अनंत मार्गावर' जाण्याचा संकल्प सूचित करतो की श्रीराम हे त्या निर्गुण परब्रह्माचेच सगुण रूप आहेत.1 त्याचप्रमाणे, तेराव्या श्लोकात वेद, शास्त्रे आणि पुराणे ज्या रामाचे वर्णन करतात, तोच परब्रह्माचे अविनाशी रूप आहे असे सूचित होते.1 हे श्रीरामाचे परब्रह्माशी असलेले अप्रत्यक्ष पण महत्त्वाचे नाते स्पष्ट करते.

भारतीय अध्यात्मिक परंपरेत 'नाम' (ईश्वराचे नाव) हे 'नामी' (ईश्वर स्वतः) पेक्षाही अधिक शक्तिशाली मानले जाते. 'राम नाम' हे केवळ स्मरण किंवा उच्चार नाही, तर ते साक्षात परब्रह्माची शक्ती धारण करते.8 हे नाम केवळ मोक्षच देत नाही, तर ते विश्वाचे धारण, पोषण आणि फळ देण्यासही सक्षम आहे.7 याचा अर्थ, नामजप ही केवळ एक भक्तीची पद्धत नसून, ती साक्षात विश्वनिर्मिक शक्तीशी जोडणी साधण्याचे एक अत्यंत प्रभावी आणि सुलभ माध्यम आहे.

2. परब्रह्म श्रीराम: अंतिम सत्याची ओळख

हिंदू धर्मग्रंथांनुसार श्रीराम हे केवळ एक ऐतिहासिक व्यक्तिमत्त्व किंवा विष्णूचा अवतार नसून, ते साक्षात परब्रह्म, म्हणजेच निर्गुण, निराकार, आणि समस्त सृष्टीचे मूळ आधार आहेत. वेद, उपनिषदे आणि पुराणे त्यांच्या या सर्वोच्च स्वरूपाची ग्वाही देतात. श्रीरामपूर्वतापनीय उपनिषदात म्हटले आहे की, "रमन्ते योगिनोऽनन्ते नित्यानन्दे चिदात्मनि । इति रामपदेनासौ परंब्रह्माभिधियते ॥" याचा अर्थ, ज्या अनंत, नित्यानंद आणि चिन्मय परमात्मतत्त्वात योगी रमण करतात, तेच 'राम' या नावाने परब्रह्म म्हणून ओळखले जाते.3 हे स्पष्टपणे दर्शवते की श्रीराम हेच सर्वोच्च, अंतिम सत्य आहेत.

'राम नाम' ची सर्वोच्चता अनेक धर्मग्रंथांमध्ये स्पष्ट केली आहे. 'राम नाम' हेच परमब्रह्म आहे आणि ते वेदांचे प्राण मानले जाते. दशरथाच्या घरी जन्मलेले राम आणि निर्गुण, निराकार रूपात सर्वत्र रमलेले परमात्मा हे दोन्ही एकच आहेत, आणि या दोघांपेक्षाही 'नाम' मोठे आहे.8 विश्वाचे धारण, पालन आणि फळप्राप्ती हे सर्व नामाद्वारेच होते.9 हे दर्शवते की राम नाम हे केवळ सगुण रूपाचे नाही, तर निर्गुण परब्रह्माचेही प्रतीक आहे. संत कबीरांच्या प्रसिद्ध वाणीतून श्रीरामाच्या विविध स्वरूपांचे वर्णन मिळते: "एक राम दशरथ का बेटा, एक राम घट-घट में बैठा। एक राम का सकल पसारा, एक राम दुनिया से न्यारा।।" हे श्रीरामाच्या सगुण, निर्गुण, सर्वव्यापी आणि परब्रह्म स्वरूपाचे स्पष्टीकरण देते.10

श्रीरामाची सर्वशक्तिमानता त्यांच्या विश्वनिर्मिक शक्ती आणि नियंत्रणाचे द्योतक आहे. त्यांच्या भुवयांच्या किंचित हालचालीने सृष्टीत प्रलय होऊ शकते, असे धर्मग्रंथांमध्ये सांगितले आहे.11 रामोपनिषदातील श्लोक "'राम एव परं ब्रह्म, राम एव परं तप। राम एव परं तत्त्वं। श्रीरामो ब्रह्मतारकम्। '" हे दृढ करतो की राम हेच परब्रह्म आहेत आणि तेच तारक आहेत.12 'मनोपदेश' ग्रंथातील पहिल्या श्लोकात गणेश हे 'निर्गुणाचे मूळ रूप' असले तरी, श्रीरामाच्या 'अनंत मार्गावर' जाण्याचा संकल्प सूचित करतो की श्रीराम हे त्या निर्गुण परब्रह्माचेच सगुण रूप आहेत.1 त्याचप्रमाणे, तेराव्या श्लोकात वेद, शास्त्रे आणि पुराणे ज्या रामाचे वर्णन करतात, तोच परब्रह्माचे अविनाशी रूप आहे असे सूचित होते.1 हे श्रीरामाचे परब्रह्माशी असलेले अप्रत्यक्ष पण महत्त्वाचे नाते स्पष्ट करते.

भारतीय अध्यात्मिक परंपरेत 'नाम' (ईश्वराचे नाव) हे 'नामी' (ईश्वर स्वतः) पेक्षाही अधिक शक्तिशाली मानले जाते. 'राम नाम' हे केवळ स्मरण किंवा उच्चार नाही, तर ते साक्षात परब्रह्माची शक्ती धारण करते.8 हे नाम केवळ मोक्षच देत नाही, तर ते विश्वाचे धारण, पोषण आणि फळ देण्यासही सक्षम आहे.7 याचा अर्थ, नामजप ही केवळ एक भक्तीची पद्धत नसून, ती साक्षात विश्वनिर्मिक शक्तीशी जोडणी साधण्याचे एक अत्यंत प्रभावी आणि सुलभ माध्यम आहे.