मराठी: संत समर्थ रामदास स्वामी – चरित्र व कार्य

समर्थ रामदास स्वामी हे महाराष्ट्रातील महान संत, राष्ट्रसंत, समाजसुधारक आणि रामभक्त होते. त्यांचा जन्म १४ मार्च १६०८ रोजी जांब (ता. अंबड, जि. जालना) या गावात झाला. त्यांचे बालनाव नारायण असे होते. वयाच्या १२व्या वर्षी त्यांनी घर सोडून रामनामाचा जप करत तपश्चर्या सुरू केली.

रामदास स्वामींनी ‘दासबोध’, ‘मनाचे श्लोक’, ‘अत्माराम’, ‘करुणाष्टके’ यांसारखे ग्रंथ लिहून लोकांना आत्मज्ञान, सदाचार, आणि राष्ट्रसेवा शिकवली. त्यांनी महाराष्ट्रभर ११ मारुती मंदिरं स्थापन केली – हे मंदिरं म्हणजे शौर्य, आत्मबल आणि संघटन यांचे प्रतीक होते.

छत्रपती शिवाजी महाराजांवर समर्थ रामदास स्वामींचा गाढ प्रभाव होता. त्यांनी शिवरायांना धर्म, न्याय, आणि जनकल्याण यासाठी मार्गदर्शन केले. रामदास स्वामींनी शिवाजी महाराजांना "हिंदवी स्वराज्य" स्थापनेसाठी प्रेरणा दिली. त्यांनी शिवरायांना एक धर्माधिष्ठित, लोककल्याणकारी राज्य स्थापन करण्यासाठी मानसिक बळ दिले. त्यांच्या पत्रांमधून आणि भेटींमधून शिवरायांना आत्मविश्वास, संयम आणि ध्येयनिष्ठा मिळाली.

समर्थ रामदास स्वामींचे निधन २७ जानेवारी १६८१ रोजी सज्जनगडया ठिकाणी झाले. आजही सज्जनगड हे त्यांच्या समाधीचे पवित्र स्थान आहे. त्यांचे विचार आणि कार्य आजही जनमानसात प्रेरणा देतात.